Fundacja Pogranicze, Sejny

Zdjęcia z projektu [1]

9-23.09.2007, Krasnogruda

Projekt stanowił element działań mających na celu rewitalizację Dworu Krasnogrudzkiego, który przed wojną należał do rodziny Czesława Miłosza. W przyszłości utworzone zostanie tam Międzynarodowe Centrum Dialogu. Piętnaścioro wolontariuszy pracowało w czterech pracowniach prowadzonych przez profesjonalistów: konserwatorskiej, plastyczno-architektonicznej, fotograficznej i reportażowej. Uczestnicy obozu prowadzili badania architektoniczne starych piwnic, tworzyli instalacje rzeźbiarskie w przestrzeni zabytkowego parku, a także poznawali tradycje wielokulturowe regionu. Przygotowywali reportaże dotyczące historii zabytków i problemów lokalnej społeczności oraz fotografie dworu, parku i kilku sąsiednich miejscowości. W trakcie obozu odbyły się również seminaria i wykłady prowadzone przez zaproszonych gości, historyków z Polski, Litwy i Białorusi. Wolontariusze organizowali spotkania dla mieszkańców okolicznych wiosek, w tym wieczór poezji i prezentacje efektów warsztatów (wystawa fotograficzna, instalacja plastyczna, reportaże). Zorganizowano wyjazd do Kiejdan i Szetejn, miejsca urodzin Miłosza.

Organizacje partnerskie:

Fundacja Miejsce Urodzenia Czesława Miłosza (Litwa)

Fundacja Pogranicze powstała w maju 1990 roku. Jej siedzibą są Sejny, małe miasteczko na pograniczu polsko – litewskim, w którym zachowały się materialne i duchowe ślady dziedzictwa przeszłości. Od początku część działań fundacji to codzienna praca na rzecz lokalnej społeczności. Szczególne znaczenie mają projekty edukacyjne z dziećmi i młodzieżą dotyczące dziedzictwa kulturowego, różnorodności narodowej i religijnej, pamięci i tradycji dobrego sąsiedztwa. Istotnym obszarem działalności fundacji są projekty o zasięgu międzynarodowym. Polegają na przekazywaniu doświadczeń w pogłębianiu dialogu między kulturami. Fundacja szkoli też liderów gotowych podejmować samodzielną pracę w środowiskach wielokulturowych. Pogranicze inicjuje debaty o współczesnym społeczeństwie wielokulturowym i o tym jak idee dialogu międzykulturowego realizować w praktyce.

Historia starego dworu

Projekt odbywał się w Krasnogrudzie tuż przy granicy polsko-litewskiej, gdzie znajduje się pięknie położony dwór z zabytkowym parkiem nad jeziorem Hołny. Miejsce zostało wpisane do rejestru zabytków. Dwór należał przed wojną do rodziny matki Czesława Miłosza. W latach trzydziestych młody noblista spędzał tu letnie wakacje. Po wojnie dom wraz z parkiem i najbliższym otoczeniem uległ znacznej dewastacji. Fundacja Pogranicze, która od trzech lat dzierżawi to miejsce, stara się zrekonstruować dwór, odbudować oficynę i inne przyległe budynki, a także podjąć się konserwacji parku. Dwór ma znowu szansę stać się ważnym punktem na mapie turystycznej i regionu. Dwutygodniowy pobyt piętnastoosobowej grupy młodzieży z Polski, Litwy, Ukrainy i Niemiec był jednym z elementów działań, które mają przywrócić dwór dla działań kulturalnych. Działania wolontariuszy skoncentrowane zostały wokół czterech pracowni: konserwatorskiej, plastyczno-architektonicznej, fotograficznej i reportażowej.

Pracownia konserwatorska

Celem młodych uczestników, którzy działali na polu konserwacji, było określenie czasu powstania budynku, wskazanie etapów jego rozwoju i odnalezienie starych elementów budynku. Wolontariusze odsłonili fragmenty istniejących pierwotnych fundamentów, przeprowadzili też prace dokumentacyjne. Ważnym elementem działań było skucie wtórnych cementowych tynków i odtworzenie pierwotnego układu przestrzennego, co pozwoliło określić etapy rozwoju budowli i dokonywanych zmian architektonicznych. Starano się również określić czas powstania zachowanych elementów na podstawie analizy pomiarowej cegieł i składu zapraw. Prace zostały udokumentowane fotografiami i rysunkami.

Pracownia plastyczno-architektoniczna

Warsztaty w ramach pracowni dotyczyły projektowania przestrzennego obiektów związanych z przeszłością kulturową miejsca, rewitalizacji zabytków i umieszczania nowych obiektów związanych z nowymi funkcjami Dworu. Zadaniem wolontariuszy było zaprojektowanie nowej instalacji przestrzennej. Tak powstała Ścieżka Poetów, złożona z piętnastu glinianych ksiąg w różnych kształtach i rozmiarach. Na glinianych stronach wyryto fragmenty wierszy po polsku litewsku i rosyjsku.

Pracownia fotograficzna

Wolontariusze skupieni wokół pracowni zajmowali się nie tylko dokumentacją fotograficzną Dworu i zabytkowego parku. Zrobili też serię zdjęć w okolicznych wioskach polsko-litewskich. Zajęcia teoretyczne dotyczyły między innymi budowy i konstrukcji aparatów i obiektywów fotograficznych, technik robienia i wywoływania zdjęć, tajników obróbki i fotografii cyfrowej. Na koniec prac przygotowano wystawę, która dokumentowała cały projekt.

Pracownia reportażu

Zajęcia w pracowni dotyczyły sztuki reportażowe. Wolontariusze poznali proces tworzenia tekstu od znalezienia tematu, poprzez prowadzenie rozmowy z bohaterem, gromadzenie materiału, aż po kompozycję gotowego tworu. Podczas zajęć powstały zalążki reportaży dotyczących aktualnej problematyki regionu, zarówno na płaszczyźnie ekonomicznej, społecznej jak i kulturowej. Materiał przygotowany przez wolontariuszy zostanie zamieszczony na stronie internetowej poświęconej całemu projektowi.

Nie tylko warsztaty

Poza warsztatami w poszczególnych pracowniach, w ramach obozu odbyły się także seminaria i wykłady prowadzone przez historyków z Litwy, Polski i Białorusi. Oprócz wykładów uczestnicy spotkali się z przedstawicielami władz powiatu sejneńskiego, samorządów lokalnych i konsulem republiki Litewskiej w Sejnach. Zorganizowano też podróże do miejsc o wielokulturowych tradycjach, między innymi Szetejń i Kiejdan, gdzie do dziś widać ślady fenomenu Wielkiego Księstwa Litewskiego. 22 września do Krasnogrudy zaproszono mieszkańców na prezentację projektu i wystawę fotograficzną, która dokumentowała dwutygodniową pracę wolontariuszy. Największa współpraca z lokalną społecznością miała miejsce przy okazji działań pracowni reportażu. Rozmawiano nie tylko o przeszłości Dworu, ale też o współczesnym sąsiedztwie polsko-litewskim w kontekście współpracy mieszkańców i akcesji obu krajów do Unii Europejskiej. Prezentacje osiągnięć czterech pracowni również odbywały się w obecności ludzi z okolicznych wiosek. Mieszkańcy uczestniczyli w tzw. Gościńcach, na które składały się wieczory poetyckie, wystawy i prezentacje.

Historia dla nowych pokoleń

O obozie powstaje strona internetowa, która będzie stanowić część portalu Pogranicza. Nakręcony został też film dokumentalny, będący zapisem działań prowadzonych podczas projektu. Film dostępny jest na portalu internetowym HYPERLINK "http://www.sejnykulturalne.pl" µwww.sejnykulturalne.pl§. Wystawa powarsztatowa również zostanie udostępniona szerokiej publiczności i będzie prezentowana w Galerii Papuciarnia w Sejnach, w Ośrodku Pogranicze –sztuk, kultur i narodów oraz w Muzeum Historycznym w Kiejdanach. Projekt Fundacji Pogranicze odtworzył historię dla nowego pokolenia ludzi młodych, otwartych na świat i wrażliwych na odmienność, którzy chcą poznawać inne kultury. W oparciu o zdobywaną wiedzę można budować szacunek dla innych. Fundacja ma nadzieję, że projekt będzie początkiem dobrej współpracy na rzecz wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski, Litwy i Białorusi.