Europejski dialog

Mosty Przyszłości

16-29.07.2007, Krzemieniec (Ukraina)

Głównym zadaniem prac w ukraińskim
Krzemieńcu było pokazanie wolontariuszom z różnych krajów istotę
wspólnoty dziedzictwa historycznego i kulturowego, współistnienia
kultur i perspektyw dla przyszłych wzajemnych stosunków. W
projekcie wzięło udział 15 wolontariuszy z Polski, Niemiec, Litwy
i Ukrainy. Uczestnicy wykonali prace porządkowe i renowacyjne na
terenie pięciu obiektów potrzebujących największej pomocy. W
ramach obozu udało się przeprowadzić prace na trzech cmentarzach:
kozackim, klasztornym i polskim. Uporządkowano też przestrzeń
ogrodu botanicznego. Oprócz prac w terenie, wolontariusze pomogli w
inwentaryzacji zbiorów krzemienieckiego Muzeum Krajoznawczego.
Udział młodych ludzi z państw zachodnich miał sprzyjać
rozpowszechnieniu informacji o możliwościach turystycznych
Krzemieńca i jego okolic. Ważną częścią składową Mostów
Przyszłości były mikroprojekty realizowane w ramach obozu
(przygotowanie prezentacji fotograficznej Krzemieńca, folderów i
ulotek o w kilku językach, a także strona internetowa o mieście w
kilku wersjach językowych). Uczestnicy odbyli także kilka spotkań
z przedstawicielami władzy, mediów i lokalnej społeczności,
którym przedstawiono rezultaty prac.

Organizacje współpracujące:

Z Litwy:

Environmental Centre for Administration
and Technology (ECAT)

Lietuvos jaunimo neformalaus ugolymo
asociacija

Lietuvos zmogaus teisiu centras
(Lithuanian Centre for Human Rights)

Z Polski:

Stowarzyszenie Szkoła Liderów
(Warszawa)

Krzemieniec, określany mianem
Wołyńskich Aten, stanowi przykład unikatowego dziedzictwa historii
i kultury różnych narodów. Jest jednym z najstarszych miast
Ukrainy. Już w XVI wieku mieszkali tu przedstawiciele wielu wyznań
i narodowości - Ukraińcy, Polacy, Żydzi, Niemcy, Litwini,
Ormianie, Tatarzy, Rumuni, także muzułmanie. Posiada zarówno
zabytki dawnej kultury kozackiej, ślady polskie, jak i niemieckie
przykłady architektury. Liceum Krzemienieckie dorównywało niegdyś
Uniwersytetowi Wiedeńskiemu, a w oparciu o zbiory biblioteki szkoły
założono Uniwersytet Kijowski.

Dziś Krzemieniec jest miejscem, gdzie
wzajemnie przenikają się wpływy religii katolickiej i prawosławia.
Był to jeden z głównych powodów wyboru tego miasta dla potrzeb
realizacji Mostów Przyszłości. Projekt został przeprowadzony
przez ukraińską organizację Europejski Dialog ze Lwowa, która od
prawie dziesięciu lat działa na polu zbliżenia społeczeństw i
kultur współczesnej Europy. Jej głównym celem programowym jest
wzmocnienie tolerancji w dobie postępujących procesów integracji
kontynentu. W projekcie uczestniczyli wolontariusze z Ukrainy,
Polski, Litwy i Niemiec. W rekrutacji uczestników pomagały polskie,
litewskie i niemieckie organizacje.

Wielość miejsc, wielość kultur

W Krzemieńcu wolontariusze pracowali
na kilku obiektach. W ciągu jednego dnia uporządkowano przestrzeń
ogrodu botanicznego. To jeden z najstarszych tego typu ogrodów w
Europie Środkowej, liczy dwieście lat i stanowi niemiecki wkład w
historię miasta. Jego założycielem był wybitny niemiecki botanik
Willibard Bester. Historię miejsca przedstawił uczestnikom dyrektor
ogrodu, Wasyl Stelmaszczuk. Uczestnicy zajęli się też trzema
cmentarzami. Na cmentarzu klasztornym uporządkowano grobowce i
mogiły starych rodów Krzemieńca. Ich pochodzenie świadczy o
pełnieniu przez miasto roli ośrodka kulturalnego różnych narodów.
Innym dowodem na wielokulturowość miasta jest cmentarz polski. To z
jeden z cenniejszych zabytków. Niektóre groby powstały ponad
trzysta lat temu. Wolontariusze wzięli udział w pracach
renowacyjnych, które miały na celu zachowanie tego niepowtarzalnego
zespołu architektonicznego. Całość prac została zaplanowana na
okres lipca i sierpnia. Wolontariusze mieli możliwość
uczestniczenia w tych działaniach. Być może najciekawszym
cmentarzem, którym zajęli się uczestnicy był, jeden z
najstarszych na Ukrainie cmentarz kozacki (piatnicki) z XVII wieku.
To jeden z najwybitniejszych zabytków kultury Krzemieńca. Powstał
w burzliwych czasach wojen kozackich, gdy w 1648 roku Kozacy
próbowali szturmem odebrać miasto. Niestety, zły stan krzyży na
mogiłach stanowi ryzyko, że miejsce to zniknie z listy zabytków.
Wolontariusze próbowali ratować to dziedzictwo. Oprócz prac w
terenie, uczestnicy obozu spędzili dwa dni w krzemienieckim Muzeum
Krajoznawczym. Zajęli się tłumaczeniem działu ekspozycji,
tworzeniem banerów z informacją o muzeum. Materiał ekspozycyjny
przeniesiono na nośniki cyfrowe. W tej sposób powstała baza
informacji o wszystkich gablotach i eksponatach. Oprócz pomocy w
Muzeum, uczestnicy spotkali się także z dyrektorką Hanną Bakalec,
która opowiedziała o placówce.

Spotkania. Wycieczki

Mosty przyszłości to nie tylko praca
na obiektach. Aby dać uczestnikom możliwość lepszego zrozumienia,
na czym polega specyfika Krzemieńca, zorganizowano także spotkania
z księdzem Władysławem Właszczakiem, przedstawicielem wspólnoty
katolickiej i Stanisławem Ludkiewiczem przewodniczącym
krzemienieckiej wspólnoty polskiej. Spotkania pozwoliły lepiej
zrozumieć historię miasta. O stanie dzisiejszym i strukturze
aglomeracji opowiedział wolontariuszom Andrij Lewczuk, wiceburmistrz
Krzemieńca.

Dodatkową możliwość poznania nie
tylko miasta, ale i regionu stanowiły wycieczki. Były nie tylko
rozrywką, zbliżyły też uczestników. Pozwoliły lepiej poznać
życie codzienne mieszkańców i zintegrowały wolontariuszy z
lokalnymi wspólnotami. Zwiedzanie Lwowa i Ławry Poczajowskiej,
zabytków wpisanych na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO,
uświadomiło uczestnikom obozu, że region, w którym przyszło im
spędzić zaledwie dwa tygodnie jest niezwykle cenny i warto
przyjechać tu na dłużej. Doświadczenia zdobyte podczas wycieczek
do Bożej Góry, Źródła Świętej Anny, Dubna, czy Zbaraża
pokazały bogactwo Zachodniej Ukrainy z perspektywy wielości kultur
i religii. Ta spuścizna jest wciąż obecna i wywiera silny wpływ
na obraz współczesnego państwa. Dodaje wiele wartości, które
trzeba stale pielęgnować.

Aby jeszcze lepiej zrozumieć złożoność
etniczną i wyjaśnić sobie wszelkiego rodzaju zaszłości i
stereotypy, wolontariusze Mostów Przyszłości odbyli zajęcia z
historykami i kulturoznawcami. Przeprowadzono też warsztaty z
historii sztuki i dyskusję dotyczącą pamięci historycznej we
współczesnym dyskursie ukraińskim.

Mikroprojekty. W imię strategii
rozwoju.

Uczestnicy realizowali też inne
pomysły w ramach własnych mikroprojektów. Była to ważna część
składowa obozu. Pozwalała pomyśleć o ochronie bogatego
dziedzictwa kulturowego w kontekście promocji. Dlatego wolontariusze
skupili się na anglojęzycznej prezentacji fotograficznej
Krzemieńca, która mogłaby spopularyzować miasto. Wolontariusze z
Litwy, Niemiec i Polski będą mieli wiele okazji do przedstawienia
efektu pracy w swoich krajach. Przygotowano też stronę internetową
Krzemieńca w języku angielskim, a także komplety ulotek i folderów
z informacjami o mieście po angielsku i w językach narodowych
wolontariuszy. Z materiałów o pracy uczestników przygotowano
sprawozdanie fotograficzne.

Wolontariusze otrzymali jeszcze jedno
ważne zadanie: przygotowanie własnych propozycji dotyczących
Strategii Rozwoju Krzemieńca. Rezultaty zaprezentowali na forum,
przed mieszkańcami miasta. W spotkaniu uczestniczyli także
zaproszeni goście: wiceburmistrz, przewodniczący wspólnoty
polskiej, przedstawiciele muzeum, Ogrodu Botanicznego, wspólnot
wyznaniowych (katolickiej i prawosławnej), a także lokalne media,
które aktywnie włączyły się w Mosty Przyszłości. Podczas
trwania projektu, opublikowano dwa artykuły w lokalnej gazecie
Dialog.

Mosty w przyszłości?

Mieszkańcy miasta, przede wszystkim ci
najbardziej aktywni społecznie, zadeklarowali chęć przyszłej
współpracy z wolontariuszami. Relacje, które nawiązano podczas
projektu z lokalną społecznością, okazały się bardzo silne.
Określono kolejne obiekty, którymi mogliby zająć się uczestnicy
podobnych obozów w przyszłości. Na liście znalazły się przede
wszystkim te miejsca, które wymagają prac już teraz. Pomysł
spodobał się też lokalnym władzom, które wyraziły chęć
przyjęcia większej liczby wolontariuszy. To doświadczenie
pokazuje, jak bardzo Ukraina potrzebuje takich inicjatyw. Mosty
przyszłości pobudziły lokalną wspólnotę Krzemieńca.
Zaktywizowały mieszkańców do myślenia o możliwych sposobach
ochrony bogactwa historycznego własnego miasta. Być może w
przyszłości powstaną tu idee projektów na szerszą skalę, w
które włączy się także krzemieniecka młodzież? W regionie
znajduje się jeszcze wiele zamków, pałaców, wybitnych przykładów
architektury drewnianej i cmentarzy, które pamiętają czasy wielu
wojen. Wszystkie one wymagają gruntownych prac, które pozwoliłyby
ocalić je od zapomnienia. Głównym celem projektu było
zademonstrowanie mieszkańcom państw przygranicznych wspólnego
dziedzictwa historycznego i kulturowego. Wspólna praca Ukraińców,
Litwinów, Niemców i Polaków, a także zaangażowanie mieszkańców
Krzemieńca jest dowodem na realizację tego celu. Jeśli mosty będą
umacnianie, pamięć o wspólnej przeszłości będzie wiecznie żywa.