Ekologiczny klub UNESCO, Piaski Luterskie

Zdjęcia z projektu [1]

Projekt dotyczył ochrony dziedzictwa kultury protestanckiej na terenie Lubelszczyzny. Piętnastu wolontariuszy z Litwy, Polski i Ukrainy zinwentaryzowało i uporządkowało obiekty związane kulturą arian w Piaskach Luterskich. Głównym miejscem prac były ruiny zboru kalwińskiego w Piaskach, ma terenie których grupa przeprowadziła prace porządkowe i konserwacyjne. Uczestnicy wyznaczyli trasę turystyczno-edukacyjną, która przebiega szlakiem dawnych Arian. Sporządzono mapę trasy rowerowej oraz tablice informujące o poszczególnych obiektach na trasie. Wzdłuż przygotowanego szlaku zorganizowano rajd rowerowy dla wolontariuszy i okolicznych mieszkańców. W trakcie obozu odbyły się również warsztaty dotyczące renowacji zabytków i wielokulturowości regionu. Rezultaty pracy wolontariuszy zaprezentowano w formie folderu wydanego w kilku wersjach językowych.

Organizacje pomagające w rekrutacji uczestników:

Towarzystwo Lwa (Lwów, Ukraina)

Klub UNESCO Siauliai (Siauliai, Litwa)

Ekologiczny klub UNESCO powstał w 1994 roku z misją ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, przede wszystkim na terenach wiejskich. Główną formą działań jest praca z młodzieżą. Klub organizuje konferencje, warsztaty i seminaria. Przygotowuje też różnego rodzaju wyprawy, wystawy, happeningi, koncerty i festiwale. Najważniejszym dokonaniem organizacji było powołanie dwóch narodowych rezerwatów biosfery pod patronatem UNESCO: Rezerwatu Biosfery Polesie Zachodnie w Polsce i Szackiego Rezerwatu Biosfery na Ukrainie, a także przeprowadzenie w terenach nadbużańskich kampanii „Połączy nas Bug” oraz kampanii „Gościńce Zielonej Europy”, dotyczącej potencjału turystycznego terenów nadbużańskich. Klub prowadzimy również projekty bezpośrednio związane z gminami Fajsławice i Piaski oraz dziedzictwem tutejszych mniejszości.

Dziedzictwo ciężkiej pracy

Obóz dotyczył ochrony dziedzictwa kultury protestanckiej na terenie Piasków Luterskich. Napływ ludności niemieckiej i protestancki etos pracy przyczyniły się do znacznego rozwoju tych ziem. Powstawały tu liczne manufaktury. Miasto stało się też ważnym ośrodkiem, w którym krzyżowały się kultury i światopoglądy. W okresie największej świetności działały obok siebie: synagoga, kościół katolicki oraz trzy zbory: luterański, kalwiński i ariański. Na tych terenach zaczęli osiedlać się ludzie z całej Europy: Żydzi, Szkoci, Niemcy, Francuzi oraz najznamienitsze postaci związane z historią Rzeczypospolitej Obojga Narodów, między innymi Andrzej Wiszowaty, kierownik zboru ariańskiego w Piaskach, twórca Bibliotheca Fratrorum Polonicum wydanej w Amsterdamie, polemista protestancki Andrzej Krowicki, czy malarz Bogdan Suchodolski herbu Rola. W każdej miejscowości, w której pracowali wolontariusze, zachowały się ślady kultury protestanckiej. W Suchodołach i Gardzienicach pozostały kaplice ariańskie, w Siedliskach kaplica funkcjonowała w budynkach dzisiejszego browaru. W Fajasławicach pamiątką po Arianach jest pomnik opisany w Encyklopedii Olgerbranda. Natomiast w Piaskach zachowały się ruiny zboru kalwińskiego oraz wiele danych historycznych które dotyczą tutejszych protestantów. Bliskie położenie tych miejsc pozwoliło na utworzenie szlaku turystycznego o walorze edukacyjnym, który stał się jednym z trwałych efektów przeprowadzonych działań.

Zbudować grupę

W obozie wzięli udział wolontariusze z Litwy, Polski i Ukrainy. Niestety nie udało się pozyskać wolontariuszy niemieckich. Polskich uczestników rekrutowano za pośrednictwem internetu. W naborze Litwinów pomógł tamtejszy Klub UNESCO Siauliai, natomiast w wolontariuszy z Ukrainy pozyskało partnerskie Towarzystwo Lwa ze Lwowa. Pomógł też lwowski Konsulat RP, który zgodził się na przyspieszenie procesu wydania wiz dla uczestników projektu. Dodatkowo zorganizowano nabór wolontariuszy w samych Piaskach. Budowanie grupy było istotnym elementem projektu. Obóz rozpoczęły warsztaty teatralne. Uczestnicy uczyli się, jak można porozumiewać się za pomocą melodii, mowy ciała i języka gestów. W trakcie prac także dodawano sobie energii w grupowych zabawach, ogniskach i spotkaniach biwakowych. Aby się lepiej poznać, zorganizowano prezentacje krajów wolontariuszy i wieczory narodowe, na których prezentowano lokalną kuchnię, tańce i tradycje.

Rowerem po zabytkach

W trakcie prac wolontariusze szukali śladów poprotestanckich. Utworzyli też edukacyjny szlak rowerowy po miejscowościach, w których zachowały się elementy dziedzictwa kultury Arian. Przygotowana została, stylizowana na czasu historyczne, mapa z zaznaczeniem miejsc, które utworzyła trasę. Miejsca zostały opisane, a informacje o czterech obiektach umieszczono na tablicach informacyjnych. Wolontariusze przygotowali folder dotyczący trasy, który został wydany zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Na ruinach zboru kalwińskiego w Piaskach wykonywano również prace porządkowe. Był to jedyny obiekt, gdzie grupa mogła wykonać pewne działania konserwatorskie. Organizatorzy uzyskali zgodę na prace od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Uczestnicy usunęli chwasty, korzenie, wycięli też stare drzewa, które wyrosły na terenie ruin. Posprzątali też śmieci i zlikwidowali wiatrołomy, które uniemożliwiały dostęp do obiektu. Organizatorzy uzgodnili też z władzami możliwość usunięcia w przyszłości starych topól. Dzięki temu ruiny zboru będą widoczne dla kierowców przejeżdżających na pobliskiej trasie. Udało się przekonać Konserwatora do usunięcia graffiti, które szpeciło ściany zboru. Wewnątrz murów uczestnikom udało się też wyprofilować grunt i zasypać głęboki dół – pozostałość po działalności poszukiwaczy skarbów.

Gry i zabawy w historię

Pracownicy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zorganizowali warsztaty, na których pokazali wolontariuszom, jakie działania są dozwolone w ramach pozwolenia na prace remontowe. Grupa zdobyła też praktyczną wiedzę dotyczącą badań historii, czytania łacińskich inskrypcji i herbów. Zgłębiano historię regionu. Podczas rajdów rowerowych grupa odwiedziła miejsca bezpośrednio związane z historią tutejszych arian: Fajsławice, Suchodoły, Siedliska, Gardzienice i Górę Ariańską. W Lublinie, Kazimierzu Dolnym i Janowcu wolontariusze mieli okazję zobaczyć pozostałości wielokulturowości Lubelszczyzny – świątynie, zamki i muzea. Uczestniczyli też w spektaklu i spotkaniu z aktorami Teatru Gardzienice. Aby lepiej zrozumieć kontekst religijno-historyczny, podczas obozu odbyły się debaty na wzór ariański, które prowadzono w oparciu o metody dysputy wypracowane przez arian, polegające na racjonalnej dyskusji i wzajemnym szacunku.

Nowe plany. Nowe kontakty.

Podczas obozu nie zabrakło kontaktów z lokalną społecznością. Grupa spotkała się z uczniami i nauczycielami szkół w Piaskach. O projekcie informowano też zwykłych mieszkańców, dla których zorganizowano happening i rajd rowerowy, który przebiegał po trasie wyznaczonej przez wolontariuszy w ramach obozu. Zdjęcia wykonane podczas prac posłużyły jako materiał wystawy fotograficznej. Grupa odwiedziła również Radę Gminy i lokalne organizacje pozarządowe. Być może dzięki tym rozmowom kolejne projekty Klubu znajdą szersze wsparcie i nowych partnerów. Dzięki obozowi w Piaskach, na Litwie i Ukrainie pojawiły się podobne inicjatywy. Wspólnie z partnerem litewskim organizatorzy zaplanowali kontynuację działań. Obóz pokazał, że potrzeba odkrywania historii i dawnej wielokulturowości jest żywa nie tylko w Piaskach Luterskich, ale na obszarze całego Pogranicza.